Trong bóng đá, “phạt đền” là một trong những tình huống khiến khán giả hồi hộp và cầu thủ chịu áp lực nhất. Chỉ một cú sút có thể định đoạt kết quả trận đấu, mang lại chiến thắng hoặc tiếc nuối khôn nguôi. Vậy phạt đền là gì, tại sao lại được áp dụng, và luật phạt đền trong bóng đá mới nhất quy định cụ thể ra sao? Hãy cùng chuyên gia của Xôi Lạc TV tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về khái niệm, luật, cũng như ý nghĩa của hình thức này trong thế giới bóng đá hiện đại
Phạt đền là gì?
Phạt đền là gì? Phạt đền (tiếng Anh là Penalty kick) là một hình thức đá phạt trực tiếp được thực hiện tại chấm phạt đền, cách khung thành 11 mét. Đây là hình phạt nặng nhất mà đội phòng ngự phải chịu khi phạm lỗi trong khu vực cấm địa của mình. Cầu thủ được chỉ định sút phạt sẽ có cơ hội đối mặt trực tiếp với thủ môn đối phương trong tình huống “1 chọi 1” đầy căng thẳng.
Tình huống phạt đền thường xuất hiện khi một cầu thủ phòng ngự phạm lỗi trực tiếp như kéo áo, đẩy người, cản phá trái phép hoặc dùng tay chơi bóng trong vòng cấm. Do khoảng cách quá gần khung thành, khả năng ghi bàn từ chấm phạt đền rất cao, trung bình đạt hơn 75% trong các trận đấu chuyên nghiệp.
Nguồn gốc và lịch sử hình thành luật phạt đền
Khi tìm hiểu về phạt đền là gì có lẽ bạn cũng biết luật phạt đền không phải lúc nào cũng tồn tại trong bóng đá. Vào những năm cuối thế kỷ 19, trước khi có khái niệm này, các lỗi trong vòng cấm chỉ được xử lý bằng các quả đá phạt gián tiếp. Tuy nhiên, do tính công bằng chưa được đảm bảo, Hiệp hội Bóng đá Anh (FA) đã chính thức đưa luật phạt đền vào năm 1891.
Ban đầu, chấm phạt đền không cố định ở vị trí 11m như hiện nay mà được xác định tùy theo trọng tài. Đến năm 1902, FIFA mới đưa ra quy định chính thức: chấm phạt đền nằm cách khung thành đúng 11 mét và thẳng hàng với tâm khung thành. Từ đó, luật này được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới và trở thành một phần không thể thiếu trong bóng đá hiện đại.
Sự ra đời của luật phạt đền đã giúp đảm bảo công bằng hơn cho các đội bóng tấn công, đồng thời khiến trận đấu trở nên kịch tính và hấp dẫn hơn rất nhiều.
Khi nào thì trọng tài cho hưởng phạt đền?
Theo Luật bóng đá hiện hành của FIFA, đội tấn công sẽ được hưởng một quả phạt đền nếu cầu thủ đối phương phạm một trong những lỗi phạt trực tiếp trong khu vực 16m50 của đội mình. Một số tình huống phổ biến dẫn đến phạt đền gồm:
- Cản ngã, đẩy, kéo hoặc dùng thân người tác động quá mức lên cầu thủ tấn công trong vòng cấm.
- Dùng tay hoặc cánh tay cố tình chạm bóng trong khu vực cấm địa (trừ thủ môn).
- Tranh chấp bóng nguy hiểm khiến đối phương bị cản trở cơ hội rõ ràng ghi bàn.
- Kéo áo, giữ người hoặc phạm lỗi thô bạo khi phòng ngự trong khu vực 16m50.
Đáng chú ý, nếu lỗi xảy ra ngoài vòng cấm, đội tấn công chỉ được hưởng đá phạt trực tiếp hoặc gián tiếp chứ không phải phạt đền. Chính vì vậy, việc xác định vị trí phạm lỗi chính xác là trách nhiệm quan trọng của trọng tài, thường được hỗ trợ bởi công nghệ VAR trong các giải đấu lớn hiện nay.
Luật phạt đền trong bóng đá mới nhất
Để hiểu rõ hơn về phạt đền là gì hãy cùng nền tảng Xoilac365 tìm hiểu về luật phạt đền trong bóng đá. Theo Luật thi đấu bóng đá FIFA 2024/2025, quy định về quả phạt đền đã được cập nhật rõ ràng, chi tiết hơn nhằm tăng tính công bằng và minh bạch trong các tình huống nhạy cảm. Dưới đây là những điểm nổi bật của luật phạt đền mới nhất:
Vị trí thực hiện quả phạt đền
Cầu thủ thực hiện quả phạt đền phải đặt bóng đúng chấm 11m (penalty spot). Thủ môn đứng trên vạch vôi khung thành, giữa hai cột dọc và hướng về người sút. Tất cả các cầu thủ còn lại phải đứng ngoài vòng cấm địa, phía sau chấm phạt đền và cách bóng ít nhất 9,15 mét cho đến khi bóng được đá đi.
Thủ môn được phép di chuyển như thế nào?
Luật mới của FIFA cho phép thủ môn có thể di chuyển trên vạch vôi, nhưng không được bước lên trước khi bóng chưa được đá. Nếu thủ môn rời khỏi vạch sớm và cản phá được bóng, trọng tài có quyền cho đá lại và có thể phạt thẻ vàng thủ môn nếu hành động lặp lại.
Ngoài ra, FIFA cũng nhấn mạnh thủ môn không được có hành vi gây rối, đe dọa hoặc chọc tức cầu thủ sút phạt (như lắc xà, làm trò, hay tiến sát quá gần). Những hành động này đều có thể bị xử lý.
Người sút phạt phải tuân thủ những gì?
Cầu thủ thực hiện phạt đền phải đá bóng về phía trước và không được chạm bóng lần thứ hai cho đến khi bóng chạm một cầu thủ khác. Nếu cầu thủ giả vờ sút để đánh lừa thủ môn (động tác giả trước khi sút) là hợp lệ, nhưng nếu giả vờ sau khi hoàn thành cú đà thì bị coi là hành vi phi thể thao và có thể bị thẻ vàng.
Khi nào thì phạt đền được xem là hợp lệ?
Một quả phạt đền chỉ được tính bàn thắng khi bóng vượt qua hoàn toàn vạch khung thành và giữa hai cột dọc, dưới xà ngang mà không có vi phạm nào từ người sút hoặc đồng đội của anh ta.
Nếu bóng bật cột hoặc xà ngang và quay trở lại sân, cầu thủ sút không được đá bồi ngay trừ khi bóng đã chạm thủ môn hoặc cầu thủ khác trước đó.
Các tình huống đặc biệt trong phạt đền
Trong thực tế, có nhiều tình huống hi hữu liên quan đến phạt đền khiến người xem không khỏi thắc mắc. Một số trường hợp đáng chú ý bao gồm:
Phạt đền khi hết giờ
Nếu trọng tài thổi phạt đền ngay trước khi kết thúc hiệp đấu hoặc trận đấu, thì quả đá vẫn được thực hiện dù thời gian thi đấu đã hết. Trọng tài chỉ thổi còi kết thúc sau khi tình huống đá phạt hoàn tất, nghĩa là bóng không còn trong cuộc hoặc bàn thắng đã được ghi.
Đá phạt đền trong loạt luân lưu
Khác với phạt đền trong trận đấu, loạt sút luân lưu (Penalty shootout) được dùng để phân định thắng thua khi hai đội hòa nhau sau 120 phút. Mỗi đội lần lượt đá 5 quả, nếu vẫn hòa thì sút luân lưu “chết chóc” (đến khi có đội hơn một bàn). Dù cùng từ chấm 11m, nhưng luật áp dụng cho loạt luân lưu khác với phạt đền thông thường – ví dụ như không có cầu thủ nào được đá bồi sau khi bóng bật ra
Những quả phạt đền đáng nhớ trong lịch sử bóng đá
Hiểu rõ về phạt đền là gì cũng biết đây không chỉ là tình huống trong trận đấu mà còn trở thành biểu tượng cảm xúc của bóng đá thế giới. Một vài khoảnh khắc kinh điển có thể kể đến như:
Roberto Baggio – cú sút định mệnh World Cup 1994
Chung kết World Cup 1994 giữa Ý và Brazil được định đoạt trên chấm luân lưu. Roberto Baggio – ngôi sao sáng nhất của tuyển Ý thời điểm đó – bước lên thực hiện cú sút quyết định. Trong ánh nhìn hàng triệu người hâm mộ, anh tung cú đá đầy áp lực nhưng bóng bay vọt xà ngang. Brazil vỡ òa trong niềm vui vô địch, còn Baggio cúi đầu trong nước mắt.
Khoảnh khắc ấy trở thành một trong những quả phạt đền ám ảnh nhất lịch sử, không chỉ vì kết quả mà còn vì hình ảnh bi thương của cầu thủ thiên tài người Ý.
Zinedine Zidane – cú “Panenka” đầy kiêu hãnh tại World Cup 2006
Trận chung kết World Cup 2006 giữa Pháp và Ý chứng kiến một trong những pha phạt đền tinh tế nhất lịch sử. Zidane – người đội trưởng điềm tĩnh – đã khiến cả thế giới sững sờ khi bấm bóng nhẹ nhàng vào giữa khung thành, trong khi thủ môn Buffon đổ người về một phía.
Bóng chạm xà ngang, bật xuống và đi qua vạch vôi — bàn thắng được công nhận. Một cú “Panenka” mang đậm dấu ấn ngạo nghễ của huyền thoại người Pháp. Dù sau đó Pháp thua Ý trong loạt luân lưu, nhưng cú sút ấy vẫn được xem là đỉnh cao của sự tự tin và nghệ thuật trong phạt đền.
Cristiano Ronaldo – bản lĩnh thép trên chấm 11m
Cristiano Ronaldo luôn được biết đến là cầu thủ có tinh thần chiến đấu mạnh mẽ và khả năng chịu áp lực cực tốt. Cập nhật lịch bóng đá hôm nay thường xuyên có lẽ bạn cũng nhớ một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất là tại Champions League 2008, khi Manchester United đối đầu Chelsea trong loạt sút luân lưu.
Dù Ronaldo sút hỏng trong lượt của mình, anh vẫn cùng đội bóng giành chiến thắng chung cuộc. Bảy năm sau, tại Champions League 2014, Ronaldo đứng trước cơ hội định đoạt trận chung kết cho Real Madrid. Anh lạnh lùng tung cú sút chính xác, giúp “Kền kền trắng” giành La Décima – chức vô địch châu Âu thứ 10 trong lịch sử.
Kết luận
Qua những thông tin trên được chuyên gia Xoi Lac TV tổng hợp bạn đọc hẳn đã hiểu rõ phạt đền là gì và luật phạt đền trong bóng đá mới nhất được áp dụng ra sao. Đây không chỉ là một quy định kỹ thuật mà còn là yếu tố làm nên sức hấp dẫn của môn thể thao vua. Mỗi cú sút phạt đền là một khoảnh khắc căng thẳng, nơi kỹ năng, tâm lý và bản lĩnh được thể hiện rõ nhất.